به گزارش خبرگزاری مهر، برنامه گفتگوی فرهنگی با موضوع تالیف یا اقتباس، بررسی چالش‌های پیش روی اقتباس در فرهنگ و هنر با حضور سید عباس حسینی‌نیک بازرس عالی و قانونی اتحادیه ناشران از آنتن رادیو گفتگو پخش شد.
حسینی نیک در این برنامه گفت: به طور کلی یک اثر ادبی و هنری که مورد حمایت قانون قرار می‌گیرد، اصولا اثری اصلی و اصیل است. یعنی اثری است که توسط پدید آورنده خلق می‌شود که مبدا خلقش همان تالیف یا خلق اثر است. انجام اثر اشتقاقی، غیر قانونی نیست. اقتباس یا تلخیص یا حاشیه زدن بر یک کتاب یا شرح یک کتاب، همگی آثار اشتقاقی می باشند و قانونی هستند ولی دارای یک شرط هستند و آن این است که حقوق پدیدآورنده اصلی رعایت شود.
وی افزود: حقوق مالکیت ادبی و هنری یا حقوق آفرینش‌های فکری شامل دو حق مادی و معنوی مهم هستند. در مالیکت فکری، حقوق مادی دارای دوخصوصیت مهم است اول اینکه قابلیت واگذاری وجود دارد و دوم اینکه دائمی نیست یعنی از زمانی که یک اثر منتشر یا تالیف می‌شود تا یک مدت زمانی حمایت می‌شود. آثار مکتوب عموما تا ۵۰ سال بعد از فوت پدید آورنده حمایت می‌شوند. آثار سینمایی و عکاسی تا ۳۰ سال بعد از عرضه یا اکران آن ها حمایت می‌شوند و بعد از این مدت، حقوق مادی آن‌ها آزاد می‌شود.
مدیر مسئول انجمن ناشران دانشگاهی ادامه داد: دولت حافظ حقوق معنوی پدید آورندگانی است که مدعی العموم هستند. حقوق معنوی اگر نقض شود ورثه آن صاحب اثر می‌توانند شکایت کنند و بعد از ۵۰ سال حاکمیت حافظ حقوق معنوی پدیدآورندگان است. بنابراین چنانچه از کتاب حافظ شعری حذف شود یا تغییری پیدا کند، وزارت ارشاد به‌عنوان نماینده دولت می‌تواند مانع شود ولی شاکی خصوصی وجود ندارد.
حسینی‌نیک در بخشی از این گفتگو گفت: حقوق معنوی قابل واگذاری نیست و دائمی است، یعنی نمی شود کتابی را نویسنده ای به سفارش فرد دیگری بنویسد و آن فرد با دادن حق و حقوق نویسنده، کتاب را به نام خودش انتشار دهد. این خلاف قانون است و حتی اگر توافقی هم شده باشد و بعدا پدید آورنده مدعی باشد حق با وی است البته با جبران خسارت.
مدیر انتشارات مجد در ادامه گفت: صلاحیت اعمال حقوق مالکیت ادبی و هنری، صلاحیت سرزمینی است. صلاحیت ها یا شخصی است و یا سرزمینی. در صلاحیت شخصی، فرد در هرکجای دنیا که تخلفی را انجام دهد در برابر آن مسئول است ولی در صلاحیت سرزمینی، داخل محدوده جغرافیایی مثلا ایران اگر تخلفی انجام شود بر اساس قوانین جمهوری اسلامی رسیدگی می شود. صلاحیت حقوق مالکیت ادبی و هنری، سرزمینی است. در ماده ۲۲ قانون حمایت از حقوق مولفان و منصفان و هنرمندان مصوب سال ۴۸، حقوق مادی آثاری مورد حمایت است که برای نخستین بار در داخل ایران منتشر شده باشند. بنابراین فیلم های سینمایی هم چنانچه برای اولین بار خارج از ایران منتشر و اکران شده باشند، تبعا در داخل، اکران حقوق مادی شان از ابتدا قابل حمایت نیست. همچنین حقوق معنوی پدید آورندگان آن فیلم های سینمایی علل ابد در همه جای دنیا و برای همیشه قابل حمایت است و کسی حق ندارد فیلم های سینمایی را حتی اگر ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال پیش هم تولید شده باشند، حقوق معنوی نقض شود.
وی افزود: از انواع حقوق معنوی دو نوع حق را قانونگذار در کشور پذیرفته، حق سرپرستی و حق تمامیت. در حق سرپرستی، پدیدآورندگان حق دارند که نامشان در آثارشان بدون تغییر حفظ شود که بعضا در کتاب ها یا فیلم ها اسم بعضی از کارگردانان را در کنار پدیدآورندگان اضافه می کنند، تخلف است و نباید در کنار اسم پدید آورنده چیزی اضافه شود. در تمامیت، پدید آورنده بر همه مباحثی که می نویسد سلطنت دارد و کسی حق ندارد که مباحثی از آن کتاب یا بخش هایی از آن فیلم را کم کند. وقتی یک اثر فکری می‌خواهد منتشر یا پخش شود، یک سری حقوق پیشینی و یک سری حقوق پسینی بر آن مترتب است. حقوق پیشینی آن بین ناشر و پدید آورنده است که همین حقوق مالکیت ادبی و هنری است که باید رعایت شود. یک حقوق پسینی نیز بین ناشر و دولت است که هر اثری قابل انتشار نیست بنابراین حاکمیت می تواند آن را متوقف کند.
حسینی‌نیک در پایان گفت: چنانچه وزارت ارشاد متذکر شود که بخشی از اثر حذف شود و پدیدآورنده نپذیرد، قابل انتشار نیست و اگر منتشر کرد، تخلف است.
نظر شما